Konflikt serologiczny – czym jest i jak wpływa na ciążę?

Konflikt serologiczny – czym jest i jak wpływa na ciążę?

Jeżeli w najbliższym czasie planujecie zostać rodzicami to koniecznie upewnijcie się, czy nie grozi Wam konflikt serologiczny. Może do niego dojść, jeśli kobieta ma grupę krwi Rh-, a jej partner Rh+. Niestety za taką serologiczną niezgodnością mogą iść pewne poważne problemy. Na szczęście da się im zapobiec. Poniższy artykuł pozwoli odpowiedzieć na Wasze pytania związane z konfliktem serologicznym.

Konflikt serologiczny kiedy powstaje?

Zdecydowana większość kobiet bo 85% ma czynnik Rh dodatni, pozostałe 15% ma czynnik Rh ujemny. Konflikt serologiczny może dotyczyć tylko kobiet z Rh ujemnym, tzn. tych, które nieposiadają we krwi antygenu Rh. Ponadto, do wystąpienia konfliktu serologicznego nie wystarczy sam fakt, że kobieta posiada grupę Rh- a jej partner Rh+. Początkiem konfliktu serologicznego staje się moment, kiedy to ich dziecko odziedziczy dodatni czynnik Rh po ojcu – jeśli odziedziczy go po matce, do konfliktu nie dojdzie. Ponadto do konfliktu serologicznego może dojść gdy pewna ilość krwi dziecka dostanie się do krwiobiegu matki. Kobiety w ciąży, które dbają o siebie i wykonują regularnie badanie ginekologiczne w tym czasie, nie muszą obawiać się, że konflikt serologiczny przyniesie negatywne skutki. Obecnie szacuje się, że konflikt serologiczny występuje w około 20-24%, czyli co dziesiąta ciąża a to stanowi 2% wszystkich ciąż.

Konflikt serologiczny a grupy krwi

Na powierzchni krwinek czerwonych (erytrocytów) znajdują się specyficzne białka zwane antygenami (aglutynogenami), które decydują o tym, jaką grupę krwi posiadamy. Wygląda to nastpująco: obecność aglutynogenu A warunkuje grupę krwi A, aglutynogenu B, grupę krwi B.
Jeżeli na powierzchni krwinek czerwonych obecne są oba aglutynogeny – A i B – to krew ma grupę AB. Natomiast gdy nie występują żadne z wyżej wymienionych aglutynogenów, to krew należy do grupy 0. Jednocześnie układ odpornościowy produkuje przeciwciała (aglutyniny), które rozpoznają wszystkie obce pod względem grupy krwinki.
Układ Rh jest odrębnym układem grupowym krwi. Swoją nazwę zawdzięcza małpom z gatunku Rhesus, u których został wykryty po raz pierwszy. Aktualnie w jego obrębie rozpoznano kilkadziesiąt różnych aglutynogenów, z których najważniejszym jest aglutynogen D. Wszystkie osoby określane jako Rh-dodatnie, czyli Rh+ posiadają aglutynogen D. Natomiast u osób Rh- ujemnych (Rh-) antygen ten nie występuje.

Konflikt serologiczny jak do niego dochodzi? 

Konflikt serologiczny to tak naprawdę reakcja układu odpornościowego matki. Po zetknięciu sie krwi matki Rh ujemnej z krwią dziecka Rh dodatniego- organizm kobiety zaczyna wytwarzać przeciwciała groźne dla rozwijającego się płodu. Proces ten nosi nazwę immunizacji. Do jego uruchomienia wystarczy już zaledwie 0,2 ml krwi płodu w matczynym krwiobiegu. Gdy krwinki płodu mają inne antygeny niż krwinki matki tj. odziedziczone po ojcu antygeny D, układ odpornościowy kobiety traktuje je jako wrogie i zaczyna produkować przeciwciała – aglutyniny anty-Rh, które mają za zadanie je niszczyć. Jak wiemy dzięki obecności łożyska krew matki nie miesza się z krwią płodu, jednak w przypadku konfliktu serologicznego łożysko nie jest wystarczającą barierą. W trakcie ciąży może dojść do niewielkich przecieków w krążeniu matczyno-płodowym, a to doprowadzić może do konfliktu serologicznego.

Konflikt serologiczny- co robic jak do niego dojdzie?

Kobieta w ciąży zagrożona konsekwencjami konfliktu serologicznego, musi być pod kontrolą lekarską. Oprócz regularnych badań krwi w celu oceny poziomu przeciwciał (im ich więcej tym gorzej dla płodu) przyszła mama z konfliktem serologicznym powinna poddać się regularnym badaniom USG, dzięki któremu można zaobserować ewentualne pojawiające się objawów choroby hemolitycznej u płodu. Badanie ultrasonografem pozwala na pomiar przepływu krwi w tętnicy mózgu dziecka- bardzo szybki przepływ wskazuje na anemię. W razie podejrzenia anemii u dziecka dokonuje się nakłucia pępowiny i bezpośredniej oceny morfologii jego krwi.

Konflikt serologiczny czym skutkuje?

Konflikt serologiczny może doprowadzić do rozwoju choroby hemolitycznej u płodu lub noworodka. Krwinki płodu zaczynają się rozpadać, ponieważ atakowane są przeciwciałami. Zjawisko to fachowo nazywamy hemolizą. To prowadzi do rozwoju u dziecka anemi hemolitycznej oraz wzrastu poziomu bilirubiny we krwi, czyli żółtego barwnika, który powstaje w wyniku rozpadu erytrocytów. W pewnym momencie wątroba nie daje sobie rady z szybko postępującą hemolizą a to prowadzi do jej niewydolności. Objawem tego u dziecka będzie przede wszystkim ciężką żółtaczką. Taki stan może niestety zakończyć się śmiercią dziecka albo jeszcze w łonie matki, albo już po narodzinach.

Konflikt serologiczny- czy da się przed nim uchronić?

Oczywiście! Oznaczenie grup krwi w układzie Rh to podstawa profilaktyki konfliktu serologicznego. Dlatego jeśli kobieta albo jej parter nie mają wiedzy, czy są Rh-ujemni czy Rh- dodatni, konieczne jest wykonanie badania, które to ustali. Jeżeli okaże się, że kobieta ma grupę krwi Rh-, a jej partner Rh+ i ryzyko konfliktu serologicznego rzeczywiście istnieje, należy wtedy dodatkowo wykonać badanie poziomu przeciwciał anty-Rh.
Jeszcze kilkanaście lat temu konflikt serologiczny był poważnym problemem. Dziś mamy już narzędzia, które pozwalają nam z nim walczyć. Od wielu lat kobiety poddaje się skutecznej immunoprofilaktyce. Jeśli Rh przyszłej mamy jest ujemne, podaje jej się immunoglobulinę anty-D, która ma za zadanie zniszczyć krwinki płodu z Rh dodatnim, które już przedostały się do krwiobiegu matki. W ten sposób przeciwciała nie zdążą się wytworzyć. Immunoglobinę podaje się między 28. a 34. tygodniem ciąży, a potem do 72. godzin po porodzie. Obecnie w Polsce profilaktyka śródciążowa immunoglobuliną anty- D jest bezpłatna (28-32 tydzień ciąży).

Konflikt serologiczny w pierwszej ciąży?

Konflikt serologiczny jest możliwy w pierwszej ciąży, choć faktycznie zdarza się dużo rzadziej. Wynika to stąd, że organizm matki jeszcze nie zdążył wytworzyć przeciwciał. Inaczej się dzieje, gdy dojdzie do bezpośredniego kontaktu krwi Rh- matki z krwią Rh+ dziecka. Właśnie dlatego w prawidłowo przebiegającej ciąży konflikt serologiczny następuje najczęściej dopiero w momencie porodu.
Istnieją też przypadki, w których może dojść do pobudzenia mechanizmów odpornościowych np. pod wpływem poronienia, zabiegów wewnątrzmacicznych, ciąży pozamacicznej, krwawień czy podczas niezgodnej serologicznie transfuzji krwi. W takich sytuacjach konflikt serologiczny może wystąpić już w pierwszej ciąży.